روایت لوك فری از نقدهای كانت

لوك فری برای اهل انديشه فرانسه چهره ای آشناست، او كه در كابينه پيشين راست ها (دولت رافرن) پست وزارت آموزش ملی فرانسه را در اختيار داشت از جمله چهره های دانشگاهی است كه غافل از مطبوعات و رسانه ها نيز نبوده و همين زمينه انتقاد مخالفان وی شده است. اين جدال هميشه ميان اهل فكر بوده است كه نزديكی به رسانه ها مي تواند از اهميت قدر و آثار آنان كاسته و رنگی عوامانه به انديشه های انان بزند. ژيل دُلوز فيلسوف متوفای معاصر فرانسه در اين باره گفته است كه پديده "خانگی كردن" فيلسوف (Domestication du philosophe) ويژه نسل جديد فيلسوفان و روشنفكرانی است كه به دام رسانه ها مي افتند، ولی واقعيت ماجرا آن است كه چه در زمانی كه هگل روزنامه نگاری می كرد و چه امروز (البته بيشتر پيش از ظهور رسانه های مجازی) كه انبوهی از انديشمندان از راه رسانه با مخاطبين خود تماس برقرار مي كنند، گريزی از ارتباط با فضای عمومی نبوده است و دالان اين تماس نيز رسانه ها بوده اند. اگر وظيفه اصلی فيلسوف همان رسالت سقراطی است پس راهی بهتر از رسانه ها برای فيلوتراپی نيست ! آنچه مهم است ميزان وابستگی انديشمندان به رسانه ها و قدرت گريز آنها از جادوی اشتهار رسانه ای است كه می تواند انديشه های عميق فلسفی را به سوپ های رقيقی بدل كند كه بدرد لينت مزاج مي خورند و بس ! گرايش به روايت انديشه ها و تاريخ نگاری فلسفه (با همه اهميت) بجای پرداختن به جوهر هر انديشه نيز از انحرافاتی است كه همین گرايش رسانه ای ايجاد مي كند.
تاكنون از لوك فری كتابهای زيادی منتشر شده و برخی از آنها به چندين زبان خارجی ترجمه شده است. او به عنوان مترجم آثار كانت و يكی از فراهم اورندگان مجموعه اين آثار در كلكسيون وزين "پلياد" به تقريب در همه زمينه های فلسفی قلم زده است ولی تاكنون بيشترين عنايت را به حوزه تخصصی فلسفه سياسی و فلسفه كانت داشته است. كاتب اين صفحه چند سال پيش ترجمه گفتگويی با لوك فری را در يكی از شماره های نشريه "نامه فرهنگ" در زمان مديريت دكتر داوری انتشار داد، جز اين گفتگو، نام لوك فری را در آثار بابك احمدی هم ديده ام. برخی آثار فری با مشاركت آلن رنو و آندره كنت اسپونويل دو فيلسوف دانشگاهی ديگر فرانسه تهيه شده است. كتابهای لوك فری با همه انتقادهای گزنده ای كه گاه از او مي شود و بخشی از آن (به ويژه در چند سال اخير) به مشاركت او در مصادر سياسی و افت و خيز با اهل سياست باز مي گردد، كتابهای قابل اعتنايی است. سه جلد فلسفه سياسی، انديشه 68، انسان زيبايی شناس، نظم نوين زيست محيطی، زندگی موفق، هايدگر و مدرنها از جمله آثاری است كه در كارنامه فری جای خاصی دارد.

 

در چند سال اخير عنايت خاصی به آسان و خلاصه سازی فلسفه براي مخاطبان عام در سطح جهان از جمله ايران ما شده است ولی كمتر جرات كرده اند تا دامنه اين آسان سازی را به آثاری چون نقد های كانت و يا پديدار شناسی هگل بكشانند، اثر جديد لوك فری با عنوان "كانت، خوانشی از سه نقد او" (نقد خرد ناب، نقد خرد عملی و نقد قوه حكم) را بايد از جمله اين آثار دانست. پيش از او و در دو دهه گذشته اثری از ژيل دُلوز فيلسوف فرانسه با عنوان "فلسفه انتقادی كانت" كه شرح موجزی از سه نقد كانت است، انتشار يافت كه من سالهاست آن را به فارسی برگردانده ام ولي وسواس و تعلل در بازبينی آن و دهها ابتلای ديگر روزانه انتشار آن را تاكنون به تاخير انداخته است.
لوك فری در اثر جديد خود به شرح های مختلف و گاه معارض فلسفه كانت در متن فلسفه ايدئاليسم آلماني نيز پرداخته است و به ويژه حساسيت انديشمندان معاصر فرانسه به نشان دادن ريشه های فرانسوی (از جمله آثار روسو و انقلاب فرانسه) در آثار فلاسفه بزرگ آلمان، را مي توان در نگاه و نگارش لوك فری هم ديد. شيوه خواندن آثار فلسفی و نيز نوع ورود به فلسفه خاص انديشمندان مختلف خود لطايفی دارد كه بر همه روشن نيست. به عنوان مثال كيفيت خواندن آثار نيچه يا شوپنهاور و افلاطون با خواندن (به ويژه) آثار كانت و هگل يا وايتهد يكی نيست، اگر از قدرت ذهنی متفاوت افراد بگذریم؛ نوع ورود آنها نيز متفاوت است (همين داستان را در خواندن دروس حوزه هم در ميان طلاب ميتوان ديد) فری با همه تاكيد بر دشواری آثار اين دو فيلسوف آلماني و نگاههای متفاوت به او، در اين كتاب تلاش كرده تا ميان خواننده عمومی تر (و نه عمومی) و سه نقد كانت آشتی برقرار كند. فری بر اين عقيده است كه هيچگاه برای بازگشت به فلسفه كانت دير نيست و برای محك زدن توانايی و يا ناتوانی خرد انسانی ناگزير بايد به آثار او بازگشت.
اثر لوك فری در 375 صفحه و از سوی انتشارات "گراسه" به چاپ رسیده است.